Kwaliteit van rechters

https://aclpa.uva.nl/content/nieuws/2022/01/blog-kwaliteit-van-de-rechterlijke-beslissingen-in-de-kinderopvangtoeslagzaken-ruth-de-bock.html?origin=FFn7UQfIQlGK6GzZ0H8BSQ&cb :

Amsterdam Centre on the Legal Professions and Access to Justice :

Blog: “Kwaliteit van de rechterlijke beslissingen in de kinderopvangtoeslagzaken”- (Ruth de Bock) – 20 januari 2022

[Ruth de Bock, advocaat-generaal bij de Hoge Raad en deeltijdhoogleraar Civiele rechtspleging aan de UvA, heeft een nieuwe blog geschreven voor de ACLPA-website. Haar blog behandelt de kwaliteit van de rechterlijke beslissingen in de kinderopvangtoeslagzaken.]

{Dit is voor ouders die willen weten hoe juristen denken, ook in hun zaak. - TjS}.

Kwaliteit van de rechterlijke beslissingen in de kinderopvangtoeslagzaken - {eisen op een rijtje}

- Ruth de Bock[noot^1]

Aan het reflectierapport over de toeslagenaffaire ‘Lessen uit de kinderopvangtoeslagzaken’ dat de Afdeling bestuursrechtspraak in november 2021 publiceerde, liggen twee deelrapporten ten grondslag. Het eerste deelrapport is van de Werkgroep juridische reflectie. In dat deelrapport wordt vooral teruggekeken naar de juridische aspecten van de strikte jurisprudentielijn die de Afdeling jarenlang heeft gevolgd in de kinderopvangtoeslagzaken.
Het tweede deelrapport is van de Werkgroep rechterlijke oordeelsvorming. Dit tweede deelrapport bevat een beschouwing over de manier waarop de rechterlijke oordelen in de kinderopvangtoeslagzaken tot stand zijn gekomen. De werkgroep heeft daarbij gebruik gemaakt van het model dat ik in mijn NJV-preadvies van een aantal jaren geleden heb ontwikkeld voor de beoordeling van de kwaliteit van rechterlijke beslissingen.[noot^2] 

Dit model heeft drie dimensies:

De eerste kwaliteitsdimensie ziet op de ambachtelijke kwaliteit van de rechterlijke beslissing. Ambachtelijke kwaliteit laat zich onderscheiden in de aspecten:

(i)  deugdelijk feitenonderzoek,

(ii) een volwaardige mondelinge behandeling,

(iii) een deskundige toepassing van de rechtsregels, en

(iv) een begrijpelijke en overtuigende motivering van de beslissing (NB: in de omschrijving op p. 44 van het rapport, dat het moet gaan om een drágende en begrìjpelijke mótivering, ontbreekt het woord ‘overtúígend’; dat een motivering overtuigingskracht heeft is echter een wezenlijk aspect van een goede motivering).

De tweede kwaliteitsdimensie heeft betrekking op de rechtvaardigheid van de uitkomst van de beslissing.

De derde dimensie van kwaliteit gaat erover of de rechterlijke beslissing ook effectief is in zijn gevolgen. Een effectieve beslissing is een beslissing die (a) niet te lang op zich heeft laten wachten, (b) probleemoplossend vermogen heeft en (c) leidt tot een finale beslechting van het geschil.
Aan de hand van dit model heeft de Werkgroep rechterlijke oordeelsvorming de rechterlijke oordeelsvorming in de kinderopvangtoeslagzaken kritisch tegen het licht gehouden en bekeken welke lessen de Afdeling daaruit kan trekken, om herhaling in de toekomst te voorkomen.

{Rechters schieten tekort}:

Wat mij[1]  opvalt in de conclusies van de Werkgroep, is dat de oordeelsvorming van de Afdeling in de kinderopvangtoeslagzaken in feite op alle drie kwaliteitsdimensies tekort is geschoten.

Op de ambachtelijke dimensie, omdat er geen sprake is geweest van deugdelijk feitenonderzoek, rechtzoekenden de spreektijd op de zitting als te kort hebben ervaren, en ten slotte omdat de motivering van de uitspraken tekortschoot omdat daarin onvoldoende is gerespondeerd op kritische tegenargumenten, afkomstig van onder meer de rechtbank Rotterdam, de Nationale ombudsman en de Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid (p. 51).

De juridische merites van de jarenlang gevolgde jurisprudentielijn{/stijl}  vallen buiten het onderzoek van de Werkgroep.[noot^3]  

Op de dimensie van rechtvaardigheid, omdat de onrechtvaardige wijze waarop de strikte lijn in de jurisprudentie soms uitpakte, niet heeft geleid tot bijstelling van die lijn (p. 46).

En ten slotte op de dimensie van effectiviteit, omdat – anders dan de Afdeling veronderstelde – de Belastingdienst geen afbetalingsregelingen trof maar de teruggevorderde bedragen ineens invorderde. De uitspraken hadden daardoor geen probleemoplossend vermogen (p. 47).

In feite, zo voeg ik toe, zorgen de rechterlijke uitspraken voor een verveelvoudiging van problemen. Uiteraard voor de rechtzoekende burgers, maar jaren later ook voor de Belastingdienst. En uiteindelijk ook voor de rechterlijke instanties, doordat het vertrouwen daarin is afgenomen.

Op twee van deze tekortkomingen in kwaliteit wil ik1 nader ingaan.

Dat is in de eerste plaats het feitenonderzoek. De Werkgroep {als voorbeeld} constateert dat te weinig werk is gemaakt van het feitenonderzoek (p. 53). Aangenomen werd dat de door de Belastingdienst aangeleverde dossiers compleet waren, terwijl dat in werkelijkheid niet het geval was (p. 46).

-{Ook art. 3.3 van de Jw - in navolging van Rv21 en BvBB - meldt het woord ‘volledig’}.

Daardoor ontbrak een goed beeld van de feitelijke gang van zaken. De Afdeling heeft onvoldoende onderzocht of de door de Belastingdienst gestelde feiten – in relatie tot wat daartegenover door de rechtzoekenden is aangevoerd, bijvoorbeeld dat bepaalde bewijsstukken wél waren toegezonden – correct waren.

De Afdeling heeft dus onvoldoende onderzocht of de gestelde feiten overeenkwamen met de werkelijke gang van zaken. -{Ook kinderrechters behoren volgens de CRvB met LJN BD1113 als bestuursrechter te controleren!}.
Dit is niet echt een verrassing, omdat het track record van de Afdeling op dit punt, het feitenonderzoek, niet erg gunstig is.   Al sinds vele jaren is er in de literatuur geconstateerd dat de Afdeling – in delen van haar rechtspraak – diepgaander aan feitenonderzoek zou moeten doen en niet veronderstellender wijs zou moeten uitgaan van de juistheid van wat het bestuursorgaan daarover aanvoert. Maar ook al is het geen verrassing, het blijft pijnlijk.

Het goed uitzoeken van de feiten is het fundament voor kwalitatief goede rechtspraak.

Een rechterlijke uitspraak moet verankerd zijn in de realiteit, moet zoveel mogelijk gebaseerd zijn op de werkelijke gang van zaken. Als dat niet het geval is, zal de uitspraak als oneerlijk worden ervaren. Rechtspraak wordt dan fictie. Daarmee wordt het vertrouwen in rechtspraak ondermijnd: 

 
Het belang van ‘waarheidsvinding’ speelt natuurlijk in álle rechtsgebieden:  

strafrecht,  familierecht,  het civiele recht  én  bestuursrecht.

Deugdelijke waarheidsvinding vergt een onderzoekende en kritische attitude van de rechter. Daarbij past het niet dat de rechter te makkelijk aanneemt dat wat een partij naar voren brengt, juist is {LJN BD1113}. Of dat nu het OM, de Belastingdienst, de Raad voor de Kinderbescherming of een civiele partij is. Dat geldt temeer als de wederpartij aanvoert dat de feiten in werkelijkheid anders liggen, dat de feitelijke gang van zaken anders is geweest. En het geldt al helemaal als er sprake is van machtsongelijkheid tussen partijen {zie arresten}, waardoor de rechtszoekende grote moeite heeft om hard te maken dat het aangevoerde feitencomplex niet juist of ònvolledig is.

De rechter moet het bestaan van dergelijke machtsverschillen onder ogen zien en ongelijkheidscompensatie bieden {ondanks Rv149}.
Dan een tweede gebrek in kwaliteit van de beslissingen in de kinderopvangtoeslagzaken:  er is onvoldoende oog geweest voor de dimensie van rechtvaardigheid. De Werkgroep schrijft in haar rapport dat de Afdeling 'onvoldoende zicht' heeft gehad op de uitkomst van haar beslissingen en dat dit de toetssteen van de materiële rechtvaardigheid raakt (p. 47).

Aanbeveling A:

De Werkgroep doet de aanbeveling dat bij de toepassing van een rechtspraktijklijn in concrete gevallen ‘steeds de materiële rechtvaardigheid in het oog moet worden gehouden’ (p. 54, p. 58) en dat er binnen de Afdeling meer aandacht komt voor ‘training in praktisch moreel beraad’, dat wil zeggen voor het spreken over de morele aspecten van een zaak (p. 48).

Dat lijkt mij een zinnige aanbeveling, maar mij moet tegelijk wel van het hart dat ik het wrang vind dat expliciet benoemd moet worden dat rechtspraak óók altijd  over rechtvaardigheid gaat.

Dit zou een no-brainer  -{een vanzelfsprekendheid}-  moeten zijn:  recht en rechtvaardigheid zijn onlosmakelijk verbonden. De functie van het recht is om op een rechtvaardige wijze de samenleving te ordenen en machtsmisbruik te verminderen.

Voor de rechter betekent dit dat de kern van haar werk is te streven naar een rechtvaardige beslissing.  Wat Paul Scholten hierover schreef in 1931 is onverminderd actueel:  elke rechterlijke uitspraak is ten diepste een gewetensbeslissing, die berust op de innerlijke overtuiging dat met de beslissing Recht wordt gedaan. Recht is altijd een poging tot verwezenlijking van gerechtigheid.[noot^4] 

Dilemma's:

Natuurlijk kunnen zich dilemma’s voordoen en kan er verschil van mening zijn over wat in een individuele zaak een rechtvaardige beslissing is. Ook zijn de opvattingen over rechtvaardigheid geen vast gegeven, maar met de tijd onderhevig aan veranderingen.

Maar als niet onder ogen wordt gezien dat rechtspraak in de kern draait om rechtvaardigheid, dat rechtvaardigheid het brandpunt is waarop de rechter zich richt, wordt de kern van het rechterlijke werk miskend. -{Vaak wordt er niet vanuit het kind, en de wetenschappen daarover met de kind-ouderband, en de recente wetenschappen,  gedacht}.
Bij de tekortkomingen op deze beide kwaliteitsaspecten – deugdelijk feitenonderzoek en rechtvaardigheid van de uitkomst van de beslissing – wreekt zich dat de Afdeling de afgelopen decennia vooral heeft ingezet op tijdigheid en rechtseenheid.

Dit zijn óók aspecten van kwaliteit {maar voor het kind niet}, maar als kwaliteit van rechterlijke beslissingen wordt vernauwd tot deze aspecten blijft er weinig over.

De opmerkingen in het rapport van de Werkgroep, ‘dat van de bestuursrechter wordt verwacht dat hij maatwerk levert’ (p. 43) en dat ‘aandacht voor de bijzondere aspecten van de individuele zaak moet worden bevorderd' (p. 54) lijken mij dan ook evenzeer no-brainers. Juist het wegen en beoordelen van de merites van het individuele geval en op basis daarvan te trachten tot een rechtvaardige beslissing te komen, vormt de essentie van rechtspraak.

Deugdelijk feitenonderzoek en rechtvaardigheid

{voor het ontvankelijke kind met toekomstige belangen}:
Hiermee gaan deugdelijk feitenonderzoek en rechtvaardigheid steeds hand in hand.

Het is niet voor niets dat in vrijwel alle richtinggevende uitspraken van de civiele kamer  van de Hoge Raad de precieze invulling van de norm in een concreet geval, afhangt van de specifieke omstandigheden van dat geval. Hiermee wordt de feitenrechter gedwongen zich in elke voorliggende zaak af te vragen wát die relevante omstandigheden van het geval zijn en wat die meebrengen voor het bereiken van een rechtvaardige uitkomst van het geschil. -{Dus niet aannemen wat de jeugdbescherming zegt, wat niet voldeed aan de onderzoekshiërarchie, en waar geen bewijs van een specialist is overlegd die naar eigen hoge beroepscode heeft onderzocht, het cliëntsysteem zèlf ziend en onderzoekend}-. 

Dat betekent natuurlijk niet dat dan altijd automatisch leidt tot rechtvaardige uitspraken. Soms zijn de feiten niet goed uitgezocht {zoals dat vaak gebeurt door diagnostisch-ònbevoegde jeugdzorgwerkers, zonder een echte passende diagnose}, soms maakt de rechter een andere keuze dan je zelf zou hebben gemaakt.

En, als gezegd, wat rechtvaardig en wat onrechtvaardig is, is onderwerp van een continue discussie. Maar het gaat erom dat het streven van de rechter steeds erop is gericht om recht te doen. Ik kan niet bedenken waarom dit voor bestuursrechtspraak wezenlijk anders zou liggen.

Noten:

[1] Ruth de Bock is deeltijdhoogleraar civiele rechtspleging en verbonden aan het ACLPA. Zij heeft een aantal jaren gewerkt als civiele rechter en als bestuursrechter. Sinds 2015 is zij advocaat-generaal bij de Hoge Raad.

[2] Zie R.H. de Bock, Grip op kwaliteit. Een model voor kwaliteit van rechterlijke beslissingen, in: Kwaliteit als keuze. Kwaliteits(beoordeling) van rechtspraak, wetgeving en rechtswetenschappelijk onderzoek (Preadviezen Nederlandse juristenvereniging). Kluwer: Deventer 2015.

[3] Zie daarover het deelrapport van de Werkgroep juridische reflectie en de kritische beschouwingen die daarover inmiddels zijn verschenen. Zie onder meer J. van de Beeten en R. van de Beeten, ‘Driemaal is (geen) scheepsrecht?’, Nederlands Juristenblad 2021/43.

[4] Paul Scholten, aangevuld door G.J. Scholten, Algemeen deel (bij Asser’s Handleiding tot de beoefening van het Nederlands burgerlijk recht). Zwolle: W.E.J. Tjeenk Willink 1974 (derde druk). Zie ook Paul Scholten, ‘Gerechtigheid en recht’, in: Dorsten naar gerechtigheid (red. T. Slootweg), Kluwer: Deventer 2010, evenals het Ars Aequi-artikel van L. van den Berge over de relevantie van Scholten voor de Toeslagenaffaire.

______________________________________

{Wat mij opvalt is dat de overheid weer onderzoeksrapporten liet maken die zichzelf verschonen.

Wanneer we denken aan bijvoorbeeld de rapporten van commissies Samson (seksueel misbruik in de jeugdbescherming veel hoger dan thuis), De Winter (ook psychisch geweld tegen het gezin), en ombudsman Marc Dullaert (slecht onderbouwde jeugdbeschermingsrapportages, gebrek aan motivering, financiële 'perverse prikkel'), of hoofdambtenaar Woittiez ('Incident blijkt Patroon), dan zien we dat de regering even verontwaardigd is en dan er níéts ìnhóúdelijks mee deed.

Die rapporten die de regering laat maken, zoals bij de inspectie die geen individuële zaken aanneemt en onderzoekt,  zijn geen objectief, geen neutraal, onderzoeken, doch gestuurde rapporten. Zo weten we dat de kinderombudsman Dullaert diens rapport "Is de zorg gegrond?" niet mocht uitbrengen voordat er lieve woordjes over de jeugdbescherming werd geschreven. 

En bij de genoemde rapporten van De Winter, Samson, Woittiez of Dullaert werd er geen gevolg geven aan bewezen misstanden. Geen gevolg aan bewijzen en aanduidingen van misstanden geven, dat gebeurt zo ook bij de jeugdbeschermings-rechtszittingen. Ouders lijken per definitie onbekwaam, zo neergezet door de insinuaties vanuit de jeugdbeschermingsketen. - TjS}.

_________________

Ook hierover hebben de meeste kinderrechters geen kennis. Rechters zijn geen astronomen of orthopedagogen!

In 2018 hebben alle AMHK's en de RvdK reeds een  eerste brief  verkregen over de noodzaak de

recente wetenschappen te implementeren ten gunste van de psyche van het kind.

Ook in 2021 verkreeg die keten  wetenschappelijke inzichten  op psychologisch en juridisch vlak.

Ook de overheid verkreeg deze.

UITVOERDER is nog niet een specialistisch deskundige. (Jw3.2 lid 2).

Rechters kijken te weinig naar de hogere beroepsregistraties en -codes.

Een aanvrager voor een beschermingsmaatregel is nog geen specialist op kinderrechtenniveau

(IVRK art. 24 lid 1).

Jeugdzorgwerkers zijn niet therapeutisch noch diagnostisch bevoegd!

Een ingrijpende beschermingsmaatregel zou gezien de recente wetenschappen gebaseerd moeten zijn op aantoonbare inhoudelijke voorlichting die aantoonbaar genegeerd is, en aantoonbare diagnose met open onderzoeksvragen.

Gedragswetenschappers in de jeugdbeschermingsketen zijn vaak niet voldoende hoog beroepsgeregistreerd, en gaan af op wat een jeugdzorgwerker kàn en wìl doorgeven, tegen de hoge code in.

Zo voldoet het advies aan de rechter níét aan de onderzoekshiërarchie, terwijl de gegeven recente  wetenschappen op de hoogste sport van de onderzoekshiërarchie staan.

OUDERS MOGEN DIT COPIËREN voor  toevoegen  aan  hun producties naar de rechters.

Zoals alles op deze sites.

Ook leuk: juridische wetenschap: https://www.mr-online.nl/toeslagenaffaire-is-stresstest-voor-de-rechtspraak/?utm_source=NieuwsbriefMr&utm_medium=email&utm_campaign=toeslagenaffaire_is_stresstest_voor_de_rechtspraak&utm_term=2022-02-15 .
Vergelijk met: https://jeugdbescherming.jimdofree.com/kwaliteit/de-stropop-redenering-p-prinsen/kwaliteit-van-rechters/ .
En met: https://kinderbescherming.jimdofree.com/kritiek-van-deskundigen/onderzoek-met-gevolg/wetenschappelijk-rapport-werkelijkheidsvinding/ ...
Dus wanneer u dit (na enige studie ten behoeve van het kindbelang) begrijpt en gebruikt bij uw rechtszaken, met goed voorstel voor het kind op het niveau van IVRK art. 24 lid 1, en wat wetenschappen, maakt ge kans!